Gerçek Efsanelerden Sökeli Cafer Efe (Caferaki)

      “CAFER HÂLZAR’IM BEN ÂRİF OLANA.
      VATAN NÖBETİNİ TESLİM ALANA.
      HAKKIN HATIRINI GÖREV BİLENE.
      YİĞİTLERE BENDEN SELAM SÖYLEYİN.” diyor, Sökeli yiğit Cafer Efe...
      Aydın İli - Söke İlçesinden, Kuşadası’na giden yolda çok içten duruşlu ve de kendisine yakışır ama ilgi çekici bir heykel gördüm. Kaidesinde Söke isminin küçük harflerle yazıldığı ancak bu yiğidin adının ise büyük harflerle yazılışı saygının anlamını Cafer Efe ile bağlamıştı. Kimdir bu yiğit diye hemen araştırmaya, sormaya başladım. Zamanım vardı. Kendisi hakkında kitap yazılmış ama ulaşamadım.

      KURTULUŞ SAVAŞI'NDA CAFER EFE
      Söke’li Cafer Efe 1890’lı yılların başında Girit’in Kandiye şehrinin Kolena Köyü’nde doğmuş bir Türk’tür. Ailesi ile birlikte bağcılık ve zeytincilik yapmakta olan genç Cafer, bir rum olan Acaritsis’i öldürdükten sonra müebbet hapse mahkum olmuştur. Girit Adası’nda bulunan Türkler Cafer Efe lehine gösteriler ve baskınlar düzenleyince, adayı terk etmek koşuluyla serbest bırakmışlardır.
      Cafer annesi Havva Kadın - babası Ibrahim Efendi - kardeşi Haydar ve bir kızkardeşiyle birlikte, önce Erdek’e, sonra Izmir’e daha sonra da Söke’ye gelerek yerleşmiştir. Gönüllü olarak askere giden Cafer, Balkan Savaşı'na katılmış ve ağır yaralanmış, Mondros Mütarekesi'yle ordunun terhis edilmesi sonunda Söke’ye dönmüştür.
      Kurtuluş savaşı öncesi Söke ve çevresinde yaşayan Rumların işgalci Yunan kuvvetlerinden güç alarak bölgede yarattıkları şiddet ve baskılara karşı mücadeleye başlayan Cafer Efe bir grup Sökeli arkadaşlarıyla Mursallı, Yoran (Didim), Ortaklar, Balatçık, Germencik, Uluyol, Celse köylerindeki Yunan karakollarına baskınlar düzenlemiş, ulusal direnişin temellerini atmıştır...
      Söke müfrezesinin sevk ve idaresi Binbaşı Saip Bey'de idi. Ancak müfrezenin başında da Girit’li Caferaki (Cafer Efe) vardı. Germencik, Ortaklar, Söke çevresinde birçok baskını başarıyla gerçekleştiren Cafer Efe (Caferaki) 03 Temmuz 1919 günü Germencik’teki Yunan Birliğine yaptığı baskında, kurulan bir pusuya düşürülerek Mülazım Şamlı Selim Efendi ve birkaç askeriyle birlikte şehit oldu. Anadolu, kurtuluş mücadelesini verirken birçok kahramanlar ile isimsiz kahramanlara yani atalarımıza mutlaka rastlarız. Söke mücadelesinde de yine Cafer Efe (Caferaki)’nin kardeşide var. Bunlardan birisi olan Anzavur İsyanı’na da Söke’den 110 kişilik bir kuvvet Cafer Efe’nin kardeşi Haydar Ağa komutasında Çerkez Ethem kuvvetlerine katılmak üzere gönderilmiştir. Anadolu kurtuluş mücadelesinde her imkan değer bulmuş ve kulllanılmıştır.
      Kısacası şöyle diyebilirim. Bu kahraman ile ilgili birçok kitap yazılabilir. Sökeli Cafer Efe, Kurtuluş Savaşı öncesi, Söke ve yöresinde yaşayan Rumlara, Yunan kuvvetlerine karşı mücadele başlatmıştır. Yunan ordusuna ait Mursallı - Yoran (Didim) - Ortaklar - Balatçık - Germencik - Uluyol ve Celse köy karakollarına kızanları ile baskınlar düzenlemiştir. Germencik baskınında da şehit düşmüştür.
      Cafer Efe (Caferaki) Girit doğumlu Türkiye sevdalısı, Söke aşığı, vatansever bir TÜRK’tür. Söke'de kaldığım birkaç gün içinde topladığım bu bilgilerimi sizinle paylaşmak istedim. Cafer Efe’ye yazılmış birçok mani, türkü, ağıt ve koçaklamaların mevcut olduğunu ve de Söke içinde yaşayan akrabalarının bulunabileceğini duydum. Ama benim orada zamanım olmadığı için araştırmam da yarım kaldı.

      Aki: sözcüğü, isimle birleşince, yani "Caferaki" olunca; inanarak bağlanan, inanan gibi açarsak da bu davaya inanan, kurtuluşa inanan, her insanın katkısı olacağına inanan veya kendi deyimiyle VATAN NÖBETİNİ TESLİM ALAN anlamlarının, bize bu günleri bağışlayanların onurlu duruşlarıdır. Aşağıda fotoğrafı bulunan büyüğümüz gibi vatanımızın her köşesinde savaş verilmiş olması da daha ne çok efeler, yiğitler, kızanlar, delikanlılar, analarımız ve babalarımızı KURTULUŞUMUZA şehit verdik. 
      Sökeli Cafer Efe ile ilgili yakılmış türkülere rastlamak da mümkündür. Anadolu insanı hangi yiğidine türkü yakmaz ki. İşte bunlardan birini de eğitimci şair yazar Oyhan Hasan Bıldırki “Dil Çerezleri” adlı eserine halkın ağızdan aldığı gibi koymuştur. Cafer Efe’ye yakılmış olan bu türkünün sözleri aynen şöyledir.

      CAFER EFE üstüne söylenmiş türkülerden bir kaçı:

      I- Germencik’le Balatçık’ın arası
      Yaktı beni dom dom kurşun yarası
      Aman doktor yok mu bunun çaresi.

      Gitti Cafer gitti elden ne çare
      Kader kısmet böyle imiş ne çare.

      Mezarımı derin kazın dar olsun
      Etrafında lale sümbül bağ olsun
      Ben ölürsem kardeşlerim sağ olsun.

      Gitti Cafer gitti elden ne çare
      Kader kısmet böyle imiş ne çare

      Bir başka türküde şöyledir:

      II- Aydın’ın içinde kapalı çarşı
      Anne ben gidiyom düşmana karşı
      Düşmanlar kaçıyor denize karşı
      Cafer’im, Cafer’im, yiğit Cafer’im.

      Germencik içinde toplar kuruldu
      Cafer Efe öğle sonu vuruldu
      Annesine kara haber duyruldu
      Cafer’im, Cafer’im, yiğit Cafer’im.

      III- Alıverin sandığımdan kürkümü
      Ben ölürsem söylesinler türkümü
      Ana benim al entarim soldu mu
      Kader kısmet böyleymiş ağalar, hey.

      Mezarımı derin kazın dar olsun
      Etrafında mor sümbüllü bağ olsun
      Cafer öldü vatan sağ olsun
      Kader kısmet böyleymiş ağalar, hey

      Germencik içinde toplar kuruldu
      Cafer Zeybek öğle sonu vuruldu
      Anasına akşam üstü duyruldu
      Kader kısmet böyleymiş ağalar, heyy...

      Bu türkülerden başkaca da var ama yarım yarım olduğunu ve Söke yerlilerine ulaşmanın uzun zaman alacağını da bildiğimiz için üzerinde durmadım. Bizim Trakya’mızda böyle yaşanmışlıklar yok mu, var. Nedense bu konuda çalışmalar azdır.

      10 Haziran 2007 Söke Anılarım

      Mustafa ERMİŞ